نام زمرد از نام یونانی آن به اسم Smaragdos گرفته شده است که به معنای رنگ سبز می باشد. زمرد نام سنگی در خانواده بریل است و می توان گفت که از مهمترین سنگهای قیمتی جهان در صنعت طلا و جواهرسازی می باشد.
عنصر رنگزای سنگ زمرد، کرومیوم می باشد. رنگ زمرد در برابر نور و حرارت ثابت می باشد و فقط در حرارت 700-800 درجه تغییر می کند.
بهترین زمردها شفاف می باشند و درون آنها ناخالصی به صورت ابری مانند به نظر می رسد.
زمردها با فرآیند هیدروترمال (آبی - حرارتی)، تشکیل می شوند. مهمترین منابع سنگ زمرد در کلمبیا می باشد. همچنین معادن سنگ زمرد در زامبیا، برزیل، افغانستان، استرالیا، غنا، هند، ماداگاسکار، نیجریه ، تانزانیا و .. نیز وجود دارد.
از آنجایی که سنگ زمرد بسیار به ضربه حساس می باشد، چهارگوشه آن زده می شود و اصطلاحا بهترین تراش برای آن تراش امرالد کات می باشد.
داستانهاى جالب بيشمارى در مورد اين گوهر باشکوه وجود دارد. اينکاها و آزتک ها در آمريکاى جنوبى، جايى که امروزه نيز بهترين زمردها يافت مى شود، به زمرد به عنوان گوهرى مقدس مى نگريستند. پس از افول تمدن اينکاها، معادن زمرد به دست فراموشى سپرده شد ولى در قرن 16 ميلادى اين معادن مجددا کشف و استخراج شدند. با وجود اين احتمالا قديم ترين زمرد يافت شده، نمونه اى است که در نزديکى درياى سرخ در کشور مصر يافت شد.
گفته مى شود که معادن زمرد اين کشور از حدود 1500 تا 3 هزار سال پيش از ميلاد مسيح توسط فراعنه استخراج مى شده اند. گمان مى رود که بهره بردارى از يکى از اين معادن که با نام معدن کلوپاترا معروف است. از زمان سلطنت ملکه کلوپاترا آغاز شده باشد. البته ذخيره اين معدن در زمانى که اوايل قرن نوزدهم مجددا کشف شد، به اتمام رسيده بود. قرنها پيش در ودا کتاب باستانى مقدس هندويان در مورد گوهر سبز ارزشمند و خواص آن آمده است؛ زمرد براى صاحب خود سعادت و خوشبختى به ارمغان مى آورد و زندگى او را شکوهمند مى سازد. بنابراين جاى تعجب نيست که صندوقهاى گنج مهاراجه ها پر از زمردهاى شگفت انگيز است.
همچنين باستانيان عقيده داشتند اين گوهر براى صاحب خود پاکدامنى و نجابت به ارمغان آورده، او را از ارواح شيطانى مصون مى دارد. در يونان باستان، زمرد بسيار مورد احترام بود ولى در روم کمتر مورد توجه قرار مى گرفت و به ندرت کاربرد پيدا مى کرد. در تورات زمرد يکى از سنگهاى زيربناى شهر بيت المقدس معرفى شده، بدين جهت نزد قوم بنى اسرائيل ارج و قرب خاصى دارد. بايد توجه داشت که در گذشته هاى دور، گوهر هاى اصل بيش از آنکه به عنوان زيور استعمال شوند، جنبه دارويى داشتند و پزشکان، خوردن يا تنقيه پودر و جوشانده آنها را تجويز مى کردند.
به ويژه براى زمرد خاصيت دارويى و شفابخشى بيش از گوهرهاى ديگر قابل بودند مثلا جوشانده زمرد را براى علاج سرطان يا براى علاج صرع و همچنين درمان اسهال خونى تجويز مى کردند. پزشکان يونانى دود زمرد پودر شده و سوزانده را به باور خود براى درمان مارگزيدگى، سرماخوردگى و تنگى نفس استفاده مى کردند. پيش از آن که عينک و ذره بين ساخت شود به منظور مطالعه و رويت اشياى ريز از يک زمرد تراش خورده استفاده مى کردند و به آن سنگ مطالعه مى گفتند. در برخى فرهنگها زمرد هديه مرسوم پنجاه و پنجمين سالگرد ازدواج به شمار مى رود.