مشخصات سنگ رز کوارتز
کوارتز صورتی یا رز کوارتز (Rose Quartz) نوع صورتی پر رنگ و مات تا خیلی کم رنگ کوارتز است. این سنگ دارای سیستم کریستالی هگزاگونال (تریگونال) و منشوری شکل ولی غالبا بصورت توده های فشرده در رگه های هیدروترمال و پگماتیت وجود دارد. این توده ها معمولا دارای ترک و یا ناخالصی هایی در خود می باشند.
رز کوارتز سنگی شکننده و دارای شکستگی صدفی و بدون کلیواژ ، وزن مخصوص آن 2.6 تا 2.7 ، سختی 7 و خط ساییدگی آن نیز سفید است. کوارتز صورتی در بسیاری از نقاط جهان وجود دارد. بسیاری از کوارتزهای صورتی که امروزه فروخته می شوند از برزیل، هند، آفریقای جنوبی و ماداگاسکار هستند. بقیه منابع عبارت اند از نامبیا، موزامبیک و سریلانکا و داکوتای جنوبی ایالات متحده می باشند.
آیا کوارتز صورتی شفاف نیز وجود دارد؟
کوارتز صورتی به علت اینکلوژنها یا فیبرهای فرا ریز میکروسکوپی نوع صورتی دومورتيريت درون آن موجب می شوند که به جای شفاف بودن، مات و نیمه مات جلوه دهد. البته به طور خیلی کمیاب برخی کوارتزهای صورتی بدون شکل که در حفره های پگماتیت به کانی معدنی تبدیل شده اند شفاف می باشند.
گمان می رود رنگ این نوع رز کوارتز های گرانبها و شفاف (بخصوص در برزیل) از تشعشات پرتو ناشی شود. این نوع رنگ معمولا بدون ثبات است و به مرور زمان در معرض نور و حرارت کمرنگ و رنگ پریده می شود. کوارتز با رنگ صورتی شفاف کمیاب است با این حال در چند نقطه جهان وجود دارند. برخی می گویند به جای نام “رز کوارتز” باید آنها را “کوارتز صورتی” نامید زیرا رنگ آنها متفاوت است.
رنگ کوارتز صورتی و پدیده استار در آن
چندین نظریه درباره رنگ صورتی کوارتز وجود دارد. بیش از صد سال است که در بسیاری از نوشته های کانی شناسی از نویسنده های متعدد علت رنگ صورتی رز کوارتز را ناشی از جاینشانی عناصر تیتانیوم و روتیل های اکسید تیتانیوم TiO2، منگنز و آهن دانسته اند. نوعی رز کوارتز کریستالی نادر در معادن میناس گرایس برزیل و ايالات متحده وجود دارد که عامل رنگ آنها آلومینیوم یا فسفات بوده و نسبت به نو حساس و حالت محو شدگی دارند.
برخی دیگر عامل تشعشعی را که در کوارتز دودی و آمیتیست نیز به همینگونه هست برای رنگ صورتی این سنگ برمی شمارند که فقط گزارش هایی از نمونه هایی در برزیل به این نوع یافت شده است. رز کوارتز در دمای بالاتر 500 رنگ خود را از دست و بیشتر شبیه دودی می شود تا صورتی. بنابراین با توجه به نحوه تشکیل این سنگ در دمای بالا از احتمال کمتری برای عامل رنگش برخوردارد است.
در این بین چنانچه کریستال های سوزنی نازک روتیل (Rutile) درون برخی از آنها زیاد باشد، پدیده نوری زیبای آستریزم یا همان استار شش پر را مشاهده می کنیم. حالت شش پر استار با توجه به طیف نوری تابیده شده بر روی آن و محل قرارگیری سنگ جلو چشم بیننده ممکن است متفاوت باشند. این شاخه های استار با یکدیگر زاویه شصت درجه را تشکیل میدهند. کوارتز های استار تنها در چند منطقه از دنیا یافت می شوند. کوه های Vorondolo جنوب شرقی ماداگاسکاریکی از این مناطق است.
در سال 1990 تحقیقات جدیدی صورت گرفت و چند نفر به سرمایه گذاری روی پدیده استار کوارتز صورتی علاقمند شدند. آنها رز کوارتزهایی را از نقاط مختلف جهان جمع آوری و به آرامی درون اسید هیدروفلوریک با دمای 100 درجه سلسیوس حل کردند. آنها قصد داشتند که سیلیکون دی اکسید کوارتز و هر ماده معدنی در آن را حل و از بین ببرند. با تکرار حدس و خطا روی نمونه های مختلف، آنچه بعد از فرآیند اسید ماند فیبرهای صورتی رنگ خیلی نازک و درهم پیچیده بود.
آنها بوسیله دستگاه های میکروسکوپ الکترونی، اسپکتروسکوپی رامان و طیف سنج مادون قرمز، اندازه گیری جذب نور و ضریب انکسار اشعه ایکس فیبرها را مورد آزمایش قرار دادند. آنها یافتند که این فیبرها بوروسیلیکات و دارای مشخصاتی بسیار مشابه دومورتیریت هستند. این سرمایه گذاران باور داشتند که علت رنگ صورتی و استار در رز کوارتز فیبرهایی هستند که آنها آن را “didi dumortierite” نامیدند. حین تشکیل رز کواتز در دمای بالا که موجب سازماندهی یونها در ساختار شبکه ای آن می شود سپس بعد از کاهش دما جاینشانی این اینکلوژنهای ریز بهم پیوسته و فیبرهای دومورتیریت تشکیل می شوند.